Amarone – Van volle koning naar lichtere prins?
- Door Fred
- april 23, 2024
- 14:33
Eerder dit jaar was ik namens Nijhuis Consultancy Services en op uitnodiging van het Consorzio Valpolicella te gast op de Amarone Opera Prima in Verona waar de introductie van Amarone van het oogstjaar 2019 gevierd werd. Maar er valt inmiddels veel meer te vieren dan alleen de nieuwe jaargang. Zowel het Consorzio als de producenten staan meer dan ooit op een kruispunt van allerlei bewegingen: een daling van de verkoop- en exportcijfers, veranderende consumentenwensen en een wijzigend klimaat. Genoeg stof om na te denken over de -tot nu toe beschouwde- Koning van de Valpolicella.
Amarone – oeroud?
Amarone klinkt als een Italiaanse klassieker; een krachtige, rijke rode wijn, in principe droog, een oude bekende voor speciale gelegenheden. En toch, zo klassiek is hij niet. Hoewel er in het Valpolicella-gebied al duizenden jaren wijnbouw wordt bedreven (waarover later meer), is de Amarone een ‘uitvinding’ van de vorige eeuw. Eind jaren dertig van de vorige eeuw werd de eerst Amarone gebotteld en pas vanaf 1953 verhandeld. Van een grote markt en enige bekendheid, laat staan erkenning, was toen nog geen sprake. Bij de oprichting van de Valpolicella DOC in 1968 werd Amarone wijn niets eens als aparte categorie beschreven. Het werd slechts benoemd als droge versie van Recioto. Vanaf 2000 wordt Amarone ineens zeer succesvol, mede dankzij de internationale behoefte aan machtige (tot zelfs opulente), maar toch zachte rode wijnen. De verkoopcijfers schieten de lucht in en in de regio neemt het aandeel wijnen met of van ingedroogde druiven enorm toe, met een hoofdrol voor ripasso.
Vanaf 2010 wordt de Amarone della Valpolicella benoemt tot aparte DOCG en tot de dag van vandaag zijn hierin o.a. de volgende regels vastgelegd:
- Amarone: 45 tot 95% Corvina Veronese en/of Corvinone aangevuld met 5-30% Rondinella en maximaal 25% andere lokale druivenrassen;
- De druiven groeien op de heuvels, komen niet uit de valleien;
- Minimaal 3300 planten/ha, maximaal 12 ton opbrengst/ha;
- De druiven bevatten natuurlijke alcohol van minimaal 11%, na (gedeeltelijke) droging van de druiven minimaal 14%;
- Pas vanaf 1 december van het oogstjaar mag er wijn gemaakt worden van de druiven;
- De opvoeding duurt ten minste 2 jaar, startend vanaf 1 januari van het jaar na het jaar van de oogst. Voor de riserva geldt een opvoeding van minimaal 4 jaar vanaf 1 november van het jaar van de oogst.
Valpolicella
Valpolicella (DOC en DOCG) ligt direct ten noorden van Verona op de uitlopers van de Alpen. Het gebied omvat in totaal 19 gemeenten, waarvan 5 in het classica gebied. Het gebied wordt aan de westkant begrensd door het Gardameer en in het noorden en oosten door het Lessini-gebergte. Het gebied bestaat veelal uit valleien en wordt doorkruist door een aantal riviertjes, die uiteindelijk allemaal in de Adige rivier uitmonden. Klimatologisch heeft de Valpolicella een landklimaat. De Alpen beschermen tegen de kou uit het noorden; het grote wateroppervlak van het Gardameer heeft een temperatuur regulerende werking. De diverse valleien in het gebied en hun expositie t.o.v. de zon hebben eveneens grote invloed op het (micro)klimaat.
De Valpolicella bestaat uit drie zones:
- Classica
In het westen gelegen en bestaande uit 5 gemeenten en de valleien Fumane, Marano en Negrar - Valpantena
Centraal gelegen, inclusief de gelijknamige vallei - Valpolicella DOC
Centraal en oostelijk gelegen met valleien als Illasi, Tamigna en Mezzane.
De wijnbouw in de Valpolicella gaat een paar duizend jaar terug. Er zijn druivenzaden en andere overblijfselen van wijnbouw gevonden van ver voor het begin van onze jaartelling. Tijdens de Romeinse tijd worden al verwijzingen gemaakt naar de wijnen van deze streek; Plinius de Oude refereert in zijn Naturalis Historica bijvoorbeeld naar de ‘Retico’ wijnen. In latere eeuwen wisselen de wijnen van naam (net zoals de Romeinen die ‘uitgewisseld’ werden door bijvoorbeeld de Ostrogoten en andere veroveraars).
De geschiedenis van Amarone gaat echter veel minder ver terug. Naar verluid is de eerste Amarone ontstaan toen een vat Recioto ‘vergeten’ werd, de gisting doorging en de wijn daardoor uiteindelijk droog/droger werd met een duidelijk bitter.
De druiven
Jaren geleden, tijdens mijn eerste wijncursussen, hoorde ik nog het begrip CRM wijnen. CRM refereerde naar de druiven Corvina, Rondinella en Molinara.
Corvina
De Corvina Veronese is de belangrijkste druif in de Valpolicella regio. Deze laat rijpende druif is door haar dikke schil zeer geschikt voor appassimento: het indrogen van de druiven. De druiven groeien in lange trossen en zijn ovaal van vorm. De druif heeft kenmerken als viool, rode kers, bramen, kruiden en geeft een lichtgekleurde wijn. Hij heeft een voorkeur voor een droge omgeving, is gevoelig voor waterstress en zonnebrand en gedijt vooral goed als hij in de traditionele pergola Veronese vorm is gesnoeid. De pergola beschermt de druiven tegen fel zonlicht (en hagel); hangen ver boven de grond waardoor het risico op vorst minimaal is en ziektes minder grip hebben op de druiven door een goede doorluchting. Buiten het Valpolicella gebied, komt de druif slechts zelden voor.
Rondinella
De Corvina is een ouder van de Rondinella druif. Hij is genoemd naar een zwaluw (rondine) vanwege de zeer donkere kleur van de bessen. Deze druif is wat harder/resistenter dan de Corvina en voegt kruidigheid en structuur toe aan de blend.
Het is na de Corvina de 2e belangrijkste druif in de regio.
Corvinone
De Corvinone werd lang aangezien voor een kloon van de Corvina. Hoewel ze genetisch op elkaar lijken, is met onderzoek heeft aangetoond, dat het ampelografisch profiel en het DNA verschillen. De druiven hebben over het algemeen een hogere zuurgraad en fijnere tanninestructuur en geeft complexe aroma’s met herbale accenten. Hij gedijt vooral goed in de heuvels, daar waar hij door de wind minder gevoeligheid is voor botrytis en meeldauw.
Andere druiven
Ook gebruikt worden de Molinara, Negrara, Forselina en Oseleta, die echter samen niet meer dan 25% van de Amarone blend mogen vormen. Van deze vier wordt de Molinara steeds minder gebruikt, de Oseleta juist steeds meer. Interessant zijn de onderzoeken naar diverse herontdekte lokale rassen zoals de Bressa, Castelrotto, Corbina, Spigamonte en Turchetta, vooral vanwege de klimaatverandering.
Trends
Tijdens de Amarone Prima was er vanzelfsprekend aandacht voor de uitdagingen waar men in Valpolicella, maar ook in de wijnwereld in het algemeen, mee te maken heeft, zoals:
- De wereldwijd daling van de wijnconsumptie.
- De stijgende (kost)prijzen.
- Een dalende consumptie van stille rode wijn t.o.v. wit, rosé en mousserend.
- De groei van de verkoop in het premium segment, niet in massavolumes.
- De toenemende vraag naar alcoholvrije of alcoholarme wijnen.
- De toenemende belangstelling voor toegankelijke, soepele, fruitige wijnen.
- Het toenemende belang van marketing t.a.v. de verkoop van wijn.
Italië heeft daarnaast te maken met klimaatextremen; vorig jaar daalde de productie met ca. 12% wat met name met het weer te maken had; van droogte in het zuiden tot hagel-storm-regen in het noorden.
Het consorzio besteedde tijdens Prima uitgebreid aandacht aan de bovengenoemde ontwikkelingen. Zo benadrukte Presidente Christian Marchesini het belang van onderzoeken t.a.v. klimaatverandering, terwijl vice-president Andrea Lonardi zich richtte op consumentengedrag. Lonardi gaf o.a. aan dat de verkoop van Amarone jarenlang enorm heeft kunnen groeien, omdat het precies was wat de consument wilde. Lonardi: “In the past, Amarone has been a wine that met a market demand. Valpolicella producers were among the best, especially in certain markets, at understanding that there was a need for a chamois-soft, warm, and pleasant wine. This made for a great success in volume. However, in its making they went overboard with partial drying and needing to pursue a style that this market segment required. Today that segment no longer grows and offers more obscurity than certainty for the future.”
Deze veranderde realiteit is de basis voor nieuw beleid van het consorzio.
- Van volume naar value ; markt-heroriëntatie, communicatie over typiciteit, terroir en beleving
- Aanpassing van de wijnstijl; elegante wijnen doen het beter op de markt dan de hele rijke wijnen.
Hoe je van een ‘opulente’ naar een ‘elegante’ Amerone kunt gaan, beschreef journalist Filippo Bartolotta in zijn presentatie over ‘Amarone – The new wave’
Van | Naar |
Sweet peakeness (‘piekend in zoet’) | Lower % sugar |
Opacity (‘dekking’) | More transparancy |
Saturazione (‘verzadiging’) | More precision |
Weight (‘zwaarte’) | More lightness |
Inertia (‘passiviteit’) | More definition |
Oogst 2019 – de trend in de praktijk?
En dan de praktijk!
Alle 70 aanwezige producenten hadden hun Amarone della Valpolicella oogst 2019 ingebracht. En zo geschiedde, dat op zaterdagochtend om 10 uur de eerste Amarone voor mijn neus stond. Het is zeker niet mijn bedoeling, om in dit bericht alle wijnen te beschrijven. Ik heb tijdens het proeven vooral gefocust op het onderscheid tussen een klassieke en een ‘elegante’ Amarone wijn.
Een Amarone is een intens robijnrode wijn, met de geur van gedroogde vruchten, kersen, specerijen en tabak. De wijn is vol, intens. Voor mij sloeg de wijzer naar ‘elegant’ door als hij minder zwaar was, minder uitgesproken houtgebruik toonde en wat meer op fruit gericht was. Deze grens zal voor een ieder verschillen, maar ik maak u graag deelgenoot van mijn favorieten van beide stijlen.
Van de door mij geproefde Amarones zat nog circa 65% op de meer klassieke richting.
Mijn favorieten ‘elegant’
Nr | Wijn | Opmerkingen |
1 | Contrada Palui Amarone della Valpolicella DOCG 2019 | Licht, laag in suikers, superelegant |
2 | Bertani Amarone della Valpolicella Valpantena DOCG 2019 | Fruit! Op rand elegant en klassiek |
3 | Massimago Amarone della Valpolicella DOCG 2019 Conte Gastone | Mooie balans, voelt licht |
4 | Palazzo Montenari Amarone della Valpolicella DOCG Classico 2019 | Zacht, niet overrijp fruit. |
5 | Zeni 1870 Amarone della Valpolicella DOCG Classico 2019 Vigne Alte | Geconcentreerd maar licht |
Mijn favorieten ‘klassiek’
Nr | Wijn | Opmerkingen |
1 | Il Monte Caro Amarone della Valpolicella DOCG 2019 | Vol van smaak, rijpe tannines |
2 | Ca’Botta Amarone della Valpolicella DOCG 2019 Cajo | Gebalanceerd klassiek. |
3 | Tenuta Villa Bellini Amarone della Valpolicella DOCG Classico 2019 Centenarie – organic wine | Pas in 2025 op de markt. Nu al mooi. |
4 | Villa Canestrari Amarone della Valpolicella DOCG Riserva 2019 Plenum | Balans! (fruit<>kruidig) |
5 | Costa Arente Amarone della Valpolicella DOCG Valpantena 2019 | Mooi op dronk! |
Twee producenten – ‘elegant’
Pichler
De wijn van Contrada Palui viel mij direct op. De wijnmaker is Hans Karl Pichler, “not the average” Italiaanse wijnmaker denk je en klopt, dat is ie niet! Hans Karl komt zelf uit Alto Adige en heeft geen lange familiehistorie in de wijn. Hij heeft de kans aangegrepen om in 2012 in Trezzolano 2,5 hectare wijnland te kopen. In datzelfde jaar is hij gaan aanplanten. De oogst van 2018 was zijn eerste. Hij produceert 10.000 flessen per jaar. Zijn wijngaarden liggen in een vallei op 500 meter hoogte. Hij maakt zijn Amarone van Corvina-Corvinone-Rondinella (60-30-10). De wijnen rijpen grotendeels op barriques/tonneaux, maar hij heeft ook cement cuves (10% van de wijn). Over dit laatste twijfelt hij nog of hij daarmee doorgaat. Hij is niet ‘belast’ met een wijntraditie en voelt zich vrij te experimenteren binnen de DOCG regels. Hans Karl is gefascineerd door het appassimento proces. Hij gelooft, dat dit zoveel effect heeft op het fruit en wil dat zijn wijnen tot uitdrukking brengen EN dit effect niet te niet laten doen door suikers. “Als je een mooie rijpe appel eet, doe je er toch ook geen suiker op?”. De wijn die we geproefd hebben had slechts 0,8 gr/l restzoet en was daarmee een van de wijnen met de minste suikers.
Massimago
De Amarone della Valpolicello DOCG Conte Gastone 2019 van Massimago is een ander mooi voorbeeld van een elegante wijn. Het wijndomein Massimago ligt in de Mezzane vallei. Het is een familiedomein van 32 ha, waar op 12 ha druiven worden verbouwd. Camilla Rossi Chauvenet heeft gestudeerd in Frankrijk en is ruim 10 jaar geleden gestart op het familiedomein. In vergelijking tot eerder genoemde Contrada Palui vaart zij een andere koers. Zij heeft voor guyot snoeiwijze gekozen. Na 90 dagen drogen, kiest zij vervolgens voor 25 dagen maceratie. De wijnen blijven 36 maanden rijpen op Slavoons eiken en nog 1 jaar op de fles. Deze wijn heeft 10 keer zoveel restsuiker (8gr/l) als vorige en voelt toch niet zwaar. De voorziene nadruk op marketing heeft Camille al omarmd met hippe kunst op haar etiket.
Feest!
Twee dagen ondergedompeld zijn in Amarone, Verona en het Valpolicella gebied was een feest. Het was mooi om te zien, hoe een gebied steeds een stukje in beweging komt en men de Amarone lichter en moderner wil maken. En nee, nog lang niet iedereen is mee. Een prachtig gebied met een gedreven consortium en producenten. En hoe het precies gaat aflopen de komende jaren, weten we niet, maar blijven we zeker volgen en over berichten. Binnenkort bijvoorbeeld een verslag van Fred Nijhuis op deze site over zijn ervaringen met Amarone n.a.v. zijn bezoek aan Vinitaly 2024.
Wijn en het leven ontlopen zich elkaar niet veel; de richting is te voorspellen, het exacte verloop gelukkig niet. Salute!
Bronnen:
- Consorzio Valpolicella
- Italian-wine-info.com
- OIV
- Native Wine Grapes of Italy by Ian D’Agata
