A Montefalco; door Karin Horseling
Het Consorzio Tutela Vini Montefalco nodigde NCS uit voor de jaarlijkse ‘A Montefalco’; Karin Horseling nam dit jaar de honneurs waar.
Montefalco
Midden in Italië ligt Umbrië, haar groene hart. Het voelt verholen; na een uur snelweg vanaf Rome, ga je Umbrië in en rij je vanaf dan steeds smallere en rustiekere wegen op, totdat je bovenop een van de vele glooiende heuvels het eeuwenoude stadje Montefalco ziet liggen. Het Consorzio Tutela Vini Montefalco resideert in de gelijknamige stad en verwelkomde een bonte verzameling journalisten om de streek, de wijnmakers en hun wijnen te promoten. Het Consorzio (opgericht in 1981) richt zich op de wijnen uit Montefalco en de omliggende gemeentes Bevagna, Giano dell’Umbria, Gualdo Cattaneo en Castel Ritaldi. De meeste wijnen genieten een DOP-status met de sagrantino in een hoofdrol en de spoletino als opkomende ster.
Montefalco Sagrantino DOCG
Deze wijnen kunnen droog of passito zijn, in beide gevallen van 100% sagrantino druiven. De DOC bestond sinds 1979 en werd DOCG in 1992. De wijnen rijpen 37 maanden, waarvan 4 op fles. De droge wijnen hebben minstens 12 maanden op hout gelegen.
Montefalco DOC
De Montefalco DOC betreft ook een Bianco en een Grechetto, maar de focus tijdens deze reis lag op de Rosso. De Montefalco Rosso bestaat voor 60-80% uit sangiovese (60-80%), aangevuld met 10-25% sagrantino en tot 30% andere druivenrassen. De Rosso rijpt 18 maanden vanaf 1 november, de Rosso Riserva 30 maanden waarvan 12 maanden op hout.
De DOC Spoleto werd in 2011 toegevoegd aan het spectrum en is gebaseerd op de Trebbiano Spoletino en kent een zowel een droge stille, als mousserende en zoete versie.
Het land van S & S & S
Sagrantino
Deze laatrijpende druif heeft veel zon nodig om goed te rijpen. Ook warmte, maar met nuance, want als het te warm is, dan ontwikkelt de druif wel snel veel suikers, maar blijft de rijping van de tannines achter. De dikke schil van de druif wordt wat dunner tijdens de rijpingsfase. Het hoge alcoholpercentage en de stevige tanninestructuur kunnen ook tegen de wijn werken, waarbij een vermeend bewaarpotentieel in de praktijk niet altijd tot uitdrukking komt.
Sagrantino versus de wereld
Christina Mercuri (DipWSET) verzorgde na de openingsceremonie een masterclass over de invloed van tannine in kwaliteitswijnen, waarna werd getest of een Montefalco Sagrantino zich staande houdt naast internationale kwaliteitswijnen. De sagrantino’s van Scacciadiavoli, Bocali, Antonelli, Lunelli en Colpetrone (blind) werden vergeleken met een Côte-Rôtie Chateau d’Ampuis van Guigal, Etna Rosso van Franchetti, Château Montrose (Saint-Estèphe), Messorio van Le Macchiole (Bolgheri) en een Petite Sirah Lytton Estate van Ridge (Sonoma County, Californië). De conclusie was unaniem: Dat doen ze zeker!
Sangiovese
Naast de eigen sagrantino, staat er veel sangiovese aangeplant in Umbrië. Wie kent hem niet, zou ik bijna zeggen. Late rijper met dunne schil, hoge aciditeit en stevige tannines. Binnen Montefalco is het het hoofdbestanddeel van de Rosso en Rosso Riserva.
Spoletino
Hoewel de druif vooral bekend is als ’trebbiano spoletino’, prefereren meerdere wijnmakers inmiddels de naam spoletino; helder, verbonden met de regio en eigenlijk ook logisch, want de spoletino is niet eens verwant aan de Toscaanse trebbiano of andere druivenrassen die eveneens de naam trebbiano dragen. De spoletino is een late rijper, goed bestand tegen ziektes en houdt goed zijn zuren vast. Bovendien is het een vrij aromatische druif die goed kan ouderen. Er is inmiddels ca. 100 ha beplant met spoletino in Umbrië en er worden allerlei wijnen van gemaakt, variërend van fris en jong, wit tot orange en mousserend tot zoet. Dat maakt het soms wat lastig om er een richting of stijl in te zien.
De wijnmakers en hun visie
Tijdens A Montefalco was er volop gelegenheid om wijnmakers te bezoeken en hun wijnen te proeven. De gemeenschappelijke factor was – naast geloof in de regio en liefde voor de lokale druiven – een verschuiving naar een meer elegante stijl sagrantino wijnen. Ieder op z’n eigen manier. Een kleine bloemlezing van een aantal bezochte bedrijven:
Lungarotti
De familie Lungarotti is een begrip in Umbrie. Giorgio Lungarotti begon eind jaren vijftig van de vorige eeuw met wijnbouw in Torgiano. Deze familie was ervoor verantwoordelijk, dat de Torgiano Rosso Riserva de eerste rode DOCG van Umbrie werd in 1991 (de 4e DOCG in Italie). Vlak na het overlijden van Giorgio kocht de familie in 2000 20 hectare land in Turrita de Montefalco. Dit waren geen bestaande wijngaarden; ze hebben het zelf beplant met ca. 9 ha sagrantino, 2 ha merlot en de rest sangiovese. Het bedrijf wordt geleid door dames (de vrouw en dochters van Giorgio) en is sinds 2015 gecertificeerd organisch.
Sinds de oogst van 2022 zijn ze bezig met het herplanten van de sagrantino, waardoor ze op dit moment niet meer alle DOC wijnen maken; alleen nog de Rosso Riserva. Niet alleen de wijngaarden, maar ook de productie is aangepast. Twintig jaar geleden oogsten ze wat vroeger. De wijnen werden veel overgepompt en in barriques opgevoed. Tegenwoordig worden de druiven later geoogst. De lichte overrijping zorgt ervoor, dat de tannines zachter worden. Gepompt wordt er niet meer en de wijnen worden nog slechts voor een klein deel in barriques gelagerd, het merendeel rijpt in grotere vaten.
Tijdens de proeverij hebben we een viertal wijnen geproefd; de MF Rosso Riserva 2020 en de Montefalco sagrantino DOCG 2019 en 2020. Tot slot de MF sagrantino passito 2018. Mijn favoriet van dit rijtje was de DOCG 2020: fruitig, tannines meer aanwezig dan in die uit 2019, maar goed geïntegreerd en heel levendig.
Tabarrini
De volgende wijnmaker is Giampaolo Tabarrini. Terwijl ik dit schrijf, verschijnt er weer een glimlach op mijn gezicht. Niet omdat de wijngaarden of de druiven zo anders zijn, maar door de herinnering aan wijnmaker zelf. Hij is een man met een enorme drive, indrukwekkend veel energie én een eigen visie op het maken van wijn. Giampaolo is de vierde generatie van (wijn)boeren in zijn familie. Eind jaren negentig nam hij het bedrijf over van zijn ouders, die overigens nog altijd in de wijngaard, kelder of keuken te vinden zijn. Het bedrijf beslaat 22 ha, waarvan 15 ha aan wijngaarden. Naast sagrantino en sangiovese, zet hij ook in op spoletino druiven. Sinds zijn overname van het bedrijf, heeft hij een nieuwe kelder en ruimte voor proeverijen gebouwd en alles gemoderniseerd. Een project waar hij zich nog steeds mee bezig houdt, is een nieuwe manier van fermenteren in zelf ontworpen (multitasking) tanks. Normaal zijn er verschillende tanks nodig voor de diverse fases van de gisting en weking. Giampaolo wil slechts 1 tank inzetten, waardoor o.a. overpompen niet meer nodig is. Voor zijn unieke tanks heeft hij in Italië al een patent gekregen en is een Europese aanvraag in gang gezet. Hij belooft hier het komende jaar meer over te kunnen vertellen. Bij een bezoek aan de indrukwekkende kelder (mét lichtshow) mogen we wijnen uit verschillende jaren uitzoeken voor bij de lunch. Uiteindelijk werd de lunch begeleid door een Adarmando (spoletino uit 2010 – nog steeds fris en tropisch), gevolgd door rood. De mooiste die ik proefde was de Colle alle Macchie Montefalco Sagrantino DOCG uit 2013.
Tenuta Bellafonte
Voor een volgend bezoek gingen we naar Bevagna, waar Peter Heilbron de scepter zwaait over Tenuta Bellafonte. Na jarenlang in het bedrijfsleven te hebben gewerkt, heeft Peter in 2007 zijn eigen wijnmakerij opgericht en bezit inmiddels 10 ha aan wijngaarden. Hij wil alleen werken met lokale druiven: sagrantino, sangiovese en spolentino en vult zijn Rosso dus niet aan met bijvoorbeeld merlot of barbera. In tegenstelling tot de andere wijnmakers waar we op bezoek waren, oogst hij aan de vroeg kant (eind september). Hij werkt met Slavonische eiken vaten van 50 HL voor de opvoeding en verder zo natuurlijk mogelijk. Geen kunstmatige bemesting, een spontane vergisting en ook voor zijn spoletino geen filtering en evenmin een malolactische gisting.
Arnoldo Caprai
Tenslotte stapte ik in de wereld van Arnoldo Caprai, niet alleen een bedrijf met een eigen visie én de grondlegger van het huidige succes van Montefalco sagrantino. Het is ook het grootste wijnbedrijf in Montefalco met 160 ha wijngaarden. Het bedrijf werkt samen met de universiteit van Milaan en hecht veel waarde aan onderzoek en technologie. Zo wordt met behulp van weerstations data verzameld om exacte oogstmomenten vast te stellen en heeft men patent op een systeem waarbij kopersulfaat door een speciaal zuigsysteem alleen op de bladeren worden gespoten en niet op de omgeving van de druivenstok. Ook werkt men samen met oenoloog Michel Rolland samen. Hij introduceerde ‘Vinification Integrale’ voor sagrantino, waarbij de beste druiven worden ontsteeld, handmatig geselecteerd en in een vat gedaan met ‘carbonic snow’ om oxidatie te vermijden. Het vat wordt vervolgens horizontaal geplaatst en tijdens de fermentatiefases continu geroteerd. Uiteindelijk wordt er van twee dergelijke vaten 1 barrique gevuld waarin de wijn 2 jaar kan rijpen. Dit proces wordt o.a. op hun topwijn de ’25 anni’ toegepast en het resultaat is een werkelijk geweldige wijn!
Conclusie
Montefalco is een relatief klein gebied waarin veel wijnmakers met hun eigen visie en aanpak aan de gang zijn. Hun Montefalco Rosso blijkt een aangename, betaalbare wijn, terwijl de Montefalco sagrantino de top in de regio vertegenwoordigt en de spoletino zich langzaam maar zeker ontwikkelt tot de nieuwe favoriet in de regio.
