Eerbetoon aan Franco Biondi-Santi.
Ik heb mijn respect voor Franco Biondi-Santi (1922-2013) al vaker laten blijken. Hij was een archetype in Montalcino, de schatbewaarder van de origine van Brunello, de edelste onder de edelen uit de regio, begenadigd wijnmaker van enkele van de mooiste wijnen uit de omvangrijke kelder en trots lid van een roemrijke (en in bepaalde opzichten roemruchte) familie.
Ik leerde hem zo’n 25 jaar geleden kennen en ondanks het feit dat communiceren soms een beetje lastig was (zijn Nederlands was net zo ‘goed’ als mijn Italiaans), deelden we vele waardevolle momenten die niet alleen maar met wijn te maken hadden.
Heel bijzonder waren de proeverijen die ik met hem mocht meemaken, de wandelingen over het domein, de rondleiding door de kelders, het proeven uit de vaten, de demonstratie hoe het zonlicht de wijngaarden van Greppo bestrijkt, het samen drinken van een kopje koffie en uiteraard het feit dat ik ooit een puppie van hem kreeg, Mara, een prachtige Pastore Maremmano Abruzzese.
Ik was er in de tijd dat de enorme boom op het domein letterlijk uiteen viel; twee machtige stammen groeiden uit elkaar, zorgden voor een onhoudbare druk en deden de boom uiteindelijk splijten; voor mij symbolisch voor bepaalde familieaangelegenheden. De familie kende vele glorieuze momenten, maar ook dramatische dieptepunten, waarbij traditie, eer, zaken en niet in de laatste plaats ego’s en andere menselijke zwakheden een rol speelden. Franco liet zich nimmer negatief uit over omstandigheden, familieleden of medewerkers, hij toonde zich altijd discreet en respectvol, ook al was soms goed te merken dat hij leed onder de gecompliceerde relatie met enkele van hen.
Toen hij overleed was er van dat respect amper meer wat te merken. Ik werd er geconfronteerd met wrok en frustratie en besloot het domein niet meer te bezoeken om mijn herinneringen aan Franco niet verder te laten bezoedelen; dat verdiende hij niet. Toen duidelijk werd dat Biondi-Santi een andere toekomst tegemoet ging, werd uiteraard ook mijn nieuwsgierigheid geprikkeld. Wat zou de nieuwe eigenaar doen met de culturele erfenis en de historische betekenis van het domein en, voor mij heel belangrijk, de nagedachtenis aan Franco?
Begin dit jaar kreeg ik een uitnodiging om een speciale proeverij mee te maken; een eerbetoon aan Franco Biondi-Santi. Een proeverij met de allereerste Riserva die hij maakte en de allerlaatste. Franco was verantwoordelijk voor ruim veertig jaargangen van de illustere wijnen op Greppo en we mochten maar liefst 6 van zijn memorabele Riserva’s proeven.
Op vrijdag 21 februari proefden we de wijnen onder toeziend oog van enkele van zijn vertrouwde medewerkers( Serena Giardini en Lene Bucelli), de nieuwe algemeen directeur Giampiero Bertolini en wijnmaker Federico Radi (uit de leerschool van de alom gerespecteerde Paolo de Marchi). Al meteen werd duidelijk hoeveel ontzag er was voor Franco Biondi-Santi. Al eerder die week werd hij vaak gememoreerd als heel belangrijk voor Toscane in het algemeen en Montalcino in het bijzonder en ik voelde nu ook bij Greppo een hernieuwd vertrouwen in- en respect voor hetgeen Franco heeft bereikt en betekende. Ik was blij met de sfeer in het huis, de kelder, en voelde me weer ‘thuis’, aan tafel met zielsverwanten.
Los van alle emotionele aspecten, beleefde ik die middag ook in proeftechnisch opzicht een geweldige proeverij. Alle wijnen, van de 1971 Riserva tot en met de 2012 Riserva, toonden zich in uitstekende conditie, waarbij individuele voorkeuren soms sterk uiteenliepen en nog maar eens aantoonden dat wijnproeven allesbehalve een exacte wetenschap is. Commentaren waren zeer persoonlijk en niemand beledigde de wijnen door er punten aan te geven.
Ik genoot van elke wijn en mocht allerlei herinneringen aan Franco delen met de selecte groep aanwezigen. Het bleek een proeverij zoals ik ze graag meemaak; geen kille klinische benadering of een proever centraal, maar een fabelachtige reeks wijnen op topniveau met hun eigen, individuele kenmerken, een belevenis vol herinneringen, impressies uit het verleden, een blik op de toekomst en alles met Franco Biondi-Santi in gedachten, de man die dat allemaal heeft mogelijk gemaakt.
Voor we de 2012 Riserva gepresenteerd kregen, genoten we van de 1971, 1975, 1983, 1995, 1997, 2006 en de 2010. Een ieder had wel zijn of haar eigen voorkeur voor bepaalde jaargangen, waarbij de 1975 en de 1995 wel heel erg vaak genoemd werden als favorieten. Ook de 1983 werd uitgebreid besproken, waarbij telkens de vraag werd gesteld waarom juist deze jaargang zo anders is dan vele andere. Verschillende theorieën werden geopperd, inclusief de komst van nieuwe (grote) vaten. Opvallend genoeg bleken weinig proevers de 2010 tot hun favoriet te rekenen. Het wordt steeds duidelijker; de wereldwijde waardering voor dit oogstjaar is misschien wel ‘iets’ overdreven…
Het proeven van de 2012 was een in meerdere opzichten bijzondere belevenis. Het nieuwe management van Biondi-Santi wachtte bewust met het op de markt brengen van deze wijn om er zeker van te zijn dat de wijn de aandacht zou krijgen die hij verdient. Niet te vroeg gepresenteerd dus, want de wijn heeft tijd nodig om zich in zijn volle glorie te laten zien. Uiteraard niet gedecanteerd (niemand is gebaat bij een wijn met een ‘shaken baby syndrome), maar ruim van tevoren geopend, een weinig uit de fles genomen om een oppervlakte in de fles te creëren die voldoende zuurstof geeft en daarna rustig uitgeschonken.
Een serene stilte vulde de proefruimte toen de wijn werd geproefd. De wijn eiste alle aandacht op en bracht een ieder in de ban van de betekenis die Franco Biondi-Santi heeft gehad voor het domein, de geschiedenis, het heden en de toekomst van Brunello. Zijn erfenis is een formidabele reeks wijnen die een enorme bron van inspiratie vormt voor de nieuwe generatie bij Biondi-Santi, ook al zijn ze geen familie. Het nieuwe team zal beslist eigen accenten toevoegen aan de wijn. Veranderingen (van o.a. het klimaat) zijn van alle dag en stilstand is achteruitgang. Ook Franco Biondi-Santi heeft zijn eigen stempel gedrukt op de wijnen van het domein. Zo introduceerde hij o.a. temperatuur gecontroleerde gisting, verving pompen en ‘nuanceerde’ hij de houtlagering.
Onder leiding van Technical Director winery and vineyards Federico Radi wordt gewerkt aan de toekomst van Greppo. Hij begeleidt het herplanten van (bepaalde delen van) wijngaarden en een verdere verfijning van de vinificatie. Geen ingrijpende ingrepen, maar extra aandacht voor details en altijd vanuit het gedachtegoed van Biondi-Santi, niet alleen van Franco, maar ook van stamvader Clemente Santi (1795–1885) en misschien wel de beste proever en wijnmaker die Italië ooit heeft voortgebracht: Tancredi Biondi-Santi (1893-1970).
Het was een gedenkwaardige middag op Greppo. ‘In vino veritas’ is een bekende uitspraak en niets bleek minder waar. In de wijnen reflecteerde alles waar Franco Biondi-Santi voor stond; traditie, kwaliteit, persoonlijkheid en respect. Respect voor de druif, de wijn, zijn geboortegrond, zijn oorsprong en toekomst. Een fraai eerbetoon aan een fenomeen, een geweldig mens: Franco Biondi-Santi.
